Świnka morska (kawia domowa) – najważniejsze informacje dla opiekuna: pielęgnacja, dieta, warunki życia i rozmnażanie

Wygląda jak pluszak, piszczy niczym zabawka, ale ma też zęby i pazurki, jak na gryzonia przystało! Świnka morska, znana również jako kawia domowa (Cavia porcellus), to jedno z najpopularniejszych zwierząt hodowlanych na całym świecie. W ciągu wieków, od momentu jej udomowienia w Andach, zyskała ogromną popularność jednak nie tylko jako towarzysz człowieka, ale także jako zwierzę eksperymentalne w badaniach medycznych. W artykule tym omówiliśmy wszystkie najważniejsze aspekty dotyczące opieki nad świnką morską, w tym wymagania co do środowiska, odpowiednią dietę, potrzeby zdrowotne oraz kwestie związane z rozrodem. Zapraszamy do lektury!

Podstawowe informacje o świnkach morskich

Kawia domowa należy do rodziny Caviidae w rzędzie gryzoni. W naturalnych warunkach jej przodkinie – dzikie świnki morskie – zamieszkiwały regiony górskie Andów w Ameryce Południowej, gdzie żyły w dużych grupach, tworząc silne struktury społeczne. Następnie przez stulecia były hodowane jako źródło pożywienia (w formie mięsa znanego jako cuy) oraz w celach rytualnych. Zostały udomowione wiele wieków temu przez rdzennych mieszkańców regionu. Współcześnie są cenione za swoją towarzyskość, łatwość w utrzymaniu i przyjazny charakter. Ponadto biorą one udział w badaniach laboratoryjnych na całym świecie w zakresie: patologii, żywienia, genetyki, farmakologii, alergologii, radiologii i immunologii(1).

Świnka morska – wielkość i inne cechy fizyczne 

Są to małe ssaki o charakterystycznej budowie osiągające długość głowy i ciała od 200 do 400 mm oraz wagę od 500 do 1500 g(2). Krępa sylwetka, krótkie nogi oraz duża głowa nadają im unikalny wygląd. Ciało kawii pokryte jest sierścią, która w zależności od rasy może być gładka, szorstka, długa lub krótka, a także występować w formie rozet (u odmiany świnka morska rozetka długowłosa). Jeśli chodzi o kolor, są to najczęściej: brązowy, biały, czarny, szary oraz ich mieszanki. Gryzonie te nie mają ogona, a ich uszy są krótkie, zaokrąglone i nieowłosione. Dodatkowo samice wyróżnia jedna para pachwinowych sutków, co jest cechą charakterystyczną dla tego gatunku(3).

Kawia domowa: zachowanie 

Świnki morskie – jedne z najpopularniejszych gryzoni domowych – to zwierzęta wybitnie towarzyskie, które w naturalnym środowisku oraz w hodowli tworzą zwarte grupy. To sprawia, że ich dobrostan w dużej mierze zależy od zapewnienia im towarzystwa innych świnek(4). Choć charakteryzują się stosunkowo niskim poziomem agresji w porównaniu do innych gryzoni, samce (knury) mogą czasami stawać się groźne wobec siebie, szczególnie w obecności samic (loch), gdy mają z nimi kontakt wzrokowy lub węchowy(5). Aby uniknąć agresywnych zachowań, zaleca się trzymanie samców i samic w osobnych grupach, zaczynając od odsadzenia, czyli około trzeciego tygodnia życia. Mimo że świnki morskie są na ogół łagodne i łatwe w hodowli, mogą reagować lękowo na obecność nieznajomych osób, zwłaszcza gdy te wykonują nagłe ruchy lub wydają głośne dźwięki. Warto więc zadbać o spokojną atmosferę wokół. Aby zbudować z nimi zaufanie, pomocne może być karmienie ich z ręki, co nie tylko sprzyja dobrym kontaktom z człowiekiem, ale także pomaga w oswajaniu zwierzęcia.

Świnki morskie w badaniach laboratoryjnych

Cavia porcellus od dawna stanowią ważny model w badaniach laboratoryjnych, szczególnie w dziedzinach związanych z biologią, medycyną i farmacją. Ze względu na ich łagodny charakter, łatwość hodowli oraz podobieństwo niektórych funkcji biologicznych do ludzi, są wykorzystywane w badaniach nad układem odpornościowym, dolegliwościami metabolicznymi, układem nerwowym oraz w testach bezpieczeństwa leków. Co więcej, świnki morskie odgrywają także istotną rolę w testach na toksyczność substancji chemicznych i kosmetyków. Jednakże, ze względu na rosnącą liczbę kontrowersji dotyczących etyki wykorzystywania zwierząt w badaniach, badanie świnek morskich w laboratoriach jest ściśle regulowane przez przepisy prawne, które nakładają wymogi dotyczące dobrostanu zwierząt i minimalizowania ich cierpienia.

Wymagania środowiskowe dla Cavia porcellus

Świnka morska wymaga odpowiednich warunków, by w środowisku domowym mogła czuć się komfortowo i zdrowo. Podstawowe elementy to: odpowiednia klatka, temperatura, wilgotność oraz wyposażenie dodatkowe, które zapewnią jej odpowiednią stymulację umysłową i fizyczną.

Temperatura i wilgotność 

Świnki morskie są bardzo wrażliwe na zmiany klimatu. Optymalna temperatura dla tych zwierząt wynosi 15-21°C, a wilgotność powinna być utrzymywana na poziomie 40-70%. Zbyt wysoka temperatura (powyżej 25°C) może skutkować przegrzaniem organizmu i odwodnieniem, podczas gdy zbyt niska może prowadzić do przeziębień i innych chorób. Ponadto ważne jest, aby zapewnić odpowiednią wentylację w miejscu, w którym przebywa świnka, aby uniknąć powstawania pleśni i rozwoju bakterii.

Klatka dla świnki morskiej 

Klatka dla świnki morskiej powinna być dobrze wentylowana i wystarczająco przestronna, aby umożliwić jej pełną swobodę ruchów i zaspokoić naturalną potrzebę aktywności fizycznej. Dla pary dorosłych świnek minimalne wymiary klatki to 120×60 cm, a wysokość powinna wynosić co najmniej 23 cm, aby zwierzęta mogły poruszać się w pełni komfortowo. Zbyt mała przestrzeń może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych, takich jak otyłość, stany lękowe czy zaburzenia zachowań, wynikających z ograniczonej możliwości biegania i eksploracji.

Materiały wyściełające 

Warto wybrać papierowe podłoża, które są wolne od kurzu, co minimalizuje ryzyko chorób układu oddechowego. Alternatywnie, w przypadku długowłosych ras, można używać np. miękkich trocin – nie będą powodowały uszkodzeń sierści. Unikaj materiałów, które mogą nieść ryzyko podrażnień skóry, jak np. trociny sosnowe, bowiem zawierają one olejki eteryczne. Ponadto warto zapewnić świnkom morskim siano – posłuży im jako naturalna ściółka, a także umożliwi wykazywanie naturalnych zachowań, takich jak kopanie. Dodatkowo będzie stanowiło urozmaicenie diety, dzięki czemu wesprze ich psychiczny i fizyczny rozwój(6).

Schronienie 

Świnki morskie, będąc zwierzętami wysoce wrażliwymi na stres, szczególnie nie lubią otwartych przestrzeni, w których mogą czuć się zagrożone(7). Ważne więc, żeby w klatce zapewnić im przynajmniej jedną osłonę – odpowiednią dla całej grupy zwierząt, aby mogły się one schować i odpocząć w spokoju. Takie schronienie daje też możliwość izolowania się od innych osobników czy nieznanych ludzi w otoczeniu. 

Dodatkowe wyposażenie 

Oprócz odpowiednich warunków w klatce świnka morska powinna mieć dostęp do zabawek, które stymulują jej aktywność fizyczną i umysłową. Należy do nich szereg akcesoriów, takich jak tunelki, drewniane zabawki do żucia, platformy do wspinania, a także zabawki z jedzeniem w środku, które zachęcają do eksploracji. Te wszystkie elementy pomagają w zachowaniu zdrowia psychicznego i fizycznego świnki. Wzbogacenie środowiska poprawia jej dobrostan, a także zmniejsza ryzyko wystąpienia zachowań stereotypowych(8). Świetnym urozmaiceniem jest też na przykład wybieg dla świnki morskiej w ogródku. Dodatkowo tym, czego absolutnie nie powinno jej zabraknąć, są drewniane klocki lub patyczki – akcesoria do gryzienia, które pomogą jej utrzymać odpowiedni stan uzębienia. Warto wiedzieć, że uzębienie tego gryzonia cały czas rośnie, a drewienka pomogą zapobiec jego przerostowi(10).

Warunki dla świnki morskiej – podsumowanie 

Dieta świnki morskiej – co powinna jeść?

Dieta świnki morskiej odgrywa kluczową rolę w jej dobrej kondycji oraz samopoczuciu. Jako roślinożerca ma ona określone potrzeby żywieniowe, które muszą zostać spełnione, by utrzymać jej organizm w świetnej formie. Pokarm powinien dostarczać odpowiednich ilości witamin, minerałów i błonnika, a także zapewniać stały dostęp do świeżych składników, które wspierają jej zdrowie i energię.

Podstawowe składniki diety 

Co jedzą świnki morskie? Podstawowym składnikiem ich diety jest siano, szczególnie to z traw łąkowych i tymotkowych. Dostarcza niezbędnego błonnika, a także pomaga w utrzymaniu zdrowia układu pokarmowego. Ważnym elementem są również świeże warzywa, takie jak papryka, marchew, pietruszka, brokuły, a także zioła (np. bazylia, koper, mięta). Ponadto zwierzęta te potrzebują granulatów wzbogaconych o witaminę C, ponieważ nie potrafią jej syntetyzować, a niedobór prowadzi do poważnych problemów zdrowotnych.

Witamina C – niezbędna w diecie 

Witamina C jest niezbędna w diecie świnki morskiej, której organizm nie jest w stanie jej wytwarzać. Niewystarczająca suplementacja bądź niedobór kwasu askorbinowego objawia się apatią, krwawieniami, opuchlizną stawów i problemami z układem odpornościowym. To z kolei prowadzi do poważnych schorzeń, takich jak choroby zębów i skóry, opóźnione gojenie się ran czy nawet kruchość naczyń krwionośnych, a w ciężkich przypadkach śmierć. Zalecana dzienna dawka witaminy C wynosi około 10 mg na dzień, przy czym u młodych i ciężarnych osobników ta wartość wzrasta do 30 mg na kilogram masy ciała(9). Witamina ta może być dostarczana zarówno dzięki specjalnym karmom dla świnek morskich w formie granulatu, jak i poprzez świeże warzywa, przysmaki oraz suplementy diety.

Woda i poidełka 

Zwierzątko to (jak każde inne) musi mieć nieprzerwany dostęp do świeżej wody, co jest niezbędne do jej prawidłowego nawodnienia. Dzienne zapotrzebowanie wynosi od 40 do 80 ml w zależności od indywidualnych potrzeb zwierzęcia. Powinna być ona podawana w specjalnym poidełku typu bidon, które zapewnia jej czystość oraz minimalizuje ryzyko zanieczyszczeń. Należy je regularnie myć, aby zapobiec namnażaniu się bakterii, które mogłyby prowadzić do problemów zdrowotnych, zwłaszcza infekcji układu pokarmowego. Czystość poidełka oraz zapewnienie świeżej wody to kluczowe elementy dbania o zdrowie świnki morskiej.

Reprodukcja kawii domowej: cykl rozrodczy i opieka nad młodymi

Świnki morskie są zwierzętami o wysokiej płodności, co oznacza, że odpowiedzialna opieka nad nimi w okresie rozrodu jest absolutnie obowiązkowa. Cykl rujowy, ciąża, poród oraz pielęgnacja młodych to ważne etapy, które należy znać, aby zapewnić zdrowie zarówno dorosłym osobnikom, jak i ich potomstwu.

Cykl rujowy i ciąża 

Samice świnek morskich osiągają dojrzałość płciową już w 55-70 dniu życia, chociaż w niektórych przypadkach mogą zacząć być płodne wcześniej. Cykl rujowy przebiega średnio w ciągu 16 dni, a okres płodny, trwający od 6 do 11 godzin, przypada najczęściej na późne godziny nocne. Ciąża trwa od 59 do 72 dni, a liczba młodych w miocie waha się od 1 do 8, przy czym najczęściej rodzi się od 2 do 4 potomków. Świnka morska może mieć nawet 5 miotów rocznie. Po narodzinach młode są całkowicie rozwinięte – mają otwarte oczy, są pokryte futrem i potrafią się poruszać. Już po 2 dniach zaczynają próbować stałego pokarmu, a po osiągnięciu wagi około 170 g odstawiają się od mleka matki(11). Właściwa opieka nad samicą i młodymi w tym okresie jest niezbędna, aby zapewnić im zdrowie i dobre samopoczucie.

Opieka nad młodymi 

Opieka nad młodymi świnkami morskimi wymaga szczególnej uwagi ze strony hodowcy, zwłaszcza w pierwszych dniach ich życia. Po narodzinach młode są w pełni rozwinięte, ale wciąż potrzebują odpowiednich warunków, aby prawidłowo się rozwijały i rosły. Hodowca powinien zadbać o kilka aspektów:

• bezpieczne i ciepłe środowisko z dala od hałasu i stresu. Zbyt niska temperatura może prowadzić do hipotermii, co jest niebezpieczne dla maluchów;
• zapewnienie matce spokoju, możliwości odpoczynku i regeneracji po porodzie, a także warunków do karmienia młodych;
• odpowiednią dietę dla matki i młodych: świeże sianko, woda, wysokiej jakości karma bogata w witaminę C, namoczone granulki;
• regularne sprawdzanie stanu zdrowia młodych;
• socjalizację miotu – po około 2 tygodniach można rozpocząć delikatne oswajanie z ludźmi poprzez dotyk, delikatne podnoszenie z podparciem tułowia i tylnych łap oraz głaskanie. Wczesna interakcja z opiekunem pomoże maluchom stać się spokojnymi i towarzyskimi zwierzętami, a ponadto ułatwi późniejsze badania weterynaryjne, jak też pielęgnację.

Świnka morska – jak dbać o sierść?

W zależności od rasy potrzeby pielęgnacyjne mogą się różnić. Ważne jest, aby dostosować wszelkie zabiegi do rodzaju sierści, ponieważ niewłaściwa opieka może prowadzić do problemów zdrowotnych, takich jak infekcje skórne czy owrzodzenia.

Pielęgnacja sierści 

Świnka morska gładkowłosa jest stosunkowo łatwa do pielęgnacji i nie wymaga częstego czesania. Wystarczy ją wyczesywać raz na kilka dni, co jest wystarczające, by usunąć martwe włosy i zapobiec ich gromadzeniu. To utrzyma sierść w dobrej kondycji, jak  również umożliwi kontrolowanie stanu skóry, a to istotne jest dla zapobiegania infekcjom skórnym.

W przypadku świnki morskiej długowłosej, jak np. odmiana peruwianka, pielęgnacja wymaga znacznie większej uwagi. Aby zapobiec kołtunom, zbijaniu się sierści i umożliwić jej prawidłowy rozwój, należy ją czesać codziennie. Zaniedbanie może skutkować powstawaniem splątanych kosmyków, które nie tylko wyglądają nieestetycznie, ale mogą także prowadzić do trudnych do usunięcia zanieczyszczeń, a w efekcie do nieprzyjemnych problemów skórnych. W długowłosych rasach należy zwrócić szczególną uwagę na miejsca, gdzie sierść może się zaplątać, czyli okolice uszu lub nóg.

Strzyżenie świnki morskiej 

Strzyżenie świnki morskiej nie jest konieczne, jednak w niektórych przypadkach może się okazać niezbędne. Jeśli ma ona długie, zaniedbane włosy, samo czesanie może nie wystarczyć. Warto jednak pamiętać, że ich obcięcie powinno być wykonywane tylko w wyjątkowych sytuacjach. Jeśli już jest ono niezbędne, trzeba zaopatrzyć się w ostre, ale zaokrąglone nożyczki do strzyżenia sierści, aby nie narazić zwierzęcia na przypadkowe skaleczenia skóry. Podczas przycinania trzeba zachować ostrożność, by nie skrócić sierści zbyt mocno, co mogłoby spowodować podrażnienia.

Codzienna higiena i opieka nad zwierzątkiem

Prawidłowa higiena jest kluczowa dla utrzymania zdrowia i dobrego samopoczucia świnki morskiej. Opieka nad nią wiąże się przede wszystkim z systematycznym sprzątaniem klatki. Codzienne usuwanie zanieczyszczeń, takich jak odchody czy resztki jedzenia, oraz cotygodniowa wymiana podłoża są niezbędne, aby zapobiec rozwojowi bakterii i nieprzyjemnym zapachom, a także, by zapewnić świeże i czyste środowisko dla zwierzęcia. Oprócz utrzymania porządku w klatce równie ważna jest kontrola stanu sierści i skóry świnki morskiej. Regularne jej czesanie (w zależności od rasy) pozwala na wykrycie ewentualnych pasożytów skórnych czy problemów z sierścią. Dodatkowo monitorowanie zachowań zwierzęcia, takich jak apetyt czy aktywność, pozwala na szybkie wykrycie pierwszych oznak chorób, co może znacząco wpłynąć na skuteczność leczenia i poprawę jakości życia świnki morskiej.

Czy warto kupić świnkę morską? 

Świnka morska to przyjazny, łagodny i stosunkowo łatwy w utrzymaniu gryzoń, dlatego wiele osób rozważa jej zakup jako pierwszego pupila w domu. I faktycznie – jest to dobra decyzja, ale tylko pod warunkiem, że opiekunowie są świadomi potrzeb zwierzątka. A jaka świnka morska będzie odpowiednia dla dziecka? Najlepiej dorosła lub młoda, ale już oswojona – spokojniejsza i łatwiejsza w obsłudze. Świnka morska dla dziecka może być wspaniałą lekcją odpowiedzialności, jednak to dorośli powinni brać na siebie większość obowiązków opiekuńczych. Przyszli hodowcy często szukają świnki morskiej miniaturki, jednak należy mieć na uwadze, że określenie to nie odnosi się do odrębnej rasy. Wszystkie kawie domowe, kiedy już osiągną wiek dojrzałości, mają zbliżony rozmiar, a różnice dotyczą jedynie sierści.

Świnki morskie to niezwykle towarzyskie, wrażliwe zwierzęta, które wymagają odpowiednich warunków, by rozwijać się zdrowo i szczęśliwie. Dbanie o ich dobrą formę obejmuje zarówno prawidłową dietę bogatą w witaminę C, jak i zapewnienie im przestronnych klatek, które pozwolą na aktywność i naturalne zachowania. Pielęgnacja sierści, regularne sprzątanie klatki oraz stała kontrola stanu zdrowia to kluczowe elementy pomagające w wykryciu ewentualnych problemów zdrowotnych na wczesnym etapie oraz mające wpływ na to, ile żyje świnka morska. Choć jest stosunkowo mało wymagająca, potrzebuje szczególnej troski i uwagi, by mogła cieszyć się długim życiem. Właściwa opieka pozwala nie tylko na zapewnienie im komfortu, ale także umożliwia nawiązanie silnej więzi między opiekunem a zwierzęciem.

---

Żródła:

1. SC. Gad, J. Peckham, The Guinea Pig - Chapter 5. In: Animal Models in Toxicology, third edition, CRC Press, Boca Raton, Florida, USA, 2013, s. 341-498.
2. RM. Nowak, Walker's Mammals of the World, wydanie szóste, The John Hopkins University Press, Baltimore, USA, 2015, https://www.cabidigitallibrary.org/doi/full/10.1079/cabicompendium.89562, [online], 07.08.2025
3. S. Wright, Analiza zmienności liczby palców u wsobnego szczepu świnek morskich. Genetics, tom 19, 1934, s. 506-536.
4. M. Donnelly, Guinea pigs. In: Comfortable Quarters for Laboratory Animals, 10th edition. Animal Welfare Institute, 2015.
5. JC. Berryman, Social behaviour in a colony of domestic guinea pigs: Aggression and dominance. Zeitschrift für Tierpsychologie 46(2), 1978, s. 200-214, https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/j.1439-0310.1978.tb01445.x, [online], 07.08.2025
6. S. Kaiser, The Guinea Pig. In: The UFAW Handbook on the Care and Management of Laboratory and Other Research Animals, Wiley-Blackwell, 2010
7. WJ. White, Use of cage space by guinea pigs. Laboratory Animals 23(3), 1989, s. 208-214. [online] https://journals.sagepub.com/doi/10.1258/002367789780810617 07.08.2025
8. https://www.mdpi.com/2076-2615/15/8/1157 [online], 08.08.2025
9. https://guineapigsaustralia.com.au/blogs/news/how-much-vitamin-c-do-guinea-pigs-need [online], 08.08.2025
10. S. Kaiser, The Guinea Pig. In: The UFAW Handbook on the Care and Management of Laboratory and Other Research Animals, Wiley-Blackwell, 2010
11. https://www.msdvetmanual.com/all-other-pets/guinea-pigs/breeding-and-reproduction-of-guinea-pigs [online], 08.08.2025