Chomik dżungarski – wszystko, co warto wiedzieć o tym gatunku

Chomik dżungarski jest jednym z najbardziej rozpoznawalnych przedstawicieli małych gryzoni, głównie za sprawą subtelnej urody i fascynujących mechanizmów przystosowawczych. Pomimo niewielkich rozmiarów ma wiele ciekawych zachowań do zaobserwowania, złożoną biologię i wymagania, które potrafią zaskoczyć nawet doświadczonych hodowców.

W tym blogu przybliżymy informacje o pochodzeniu chomicznika dżungarskiego, cechach wyglądu i trybie życia, a także o tym, jak mu zapewnić warunki zbliżone do naturalnych. Omówimy szczegóły dotyczące żywienia, rozmnażania i charakterystycznych dla tego gatunku problemach zdrowotnych, a także o tym, ile przeciętnie żyje. Przeczytaj ten wpis do końca, aby poznać ciekawostki i lepiej zrozumieć naturę domowego gryzonia!

Pochodzenie i klasyfikacja gatunkowa

Pierwsze naukowe opisanie chomika dżungarskiego przypisuje się XVIII‑wiecznemu przyrodnikowi Peterowi Simonowi Pallasowi — w 1773 roku ochrzcił to zwierzę nazwą naukową Mus sungorus, wskazując typowe stanowisko w okolicach Graczewska, położonego około 100 km na zachód od Semipałatyńska w Kazachstanie. Po niespełna 140 latach w 1912 r. amerykański badacz Ned Hollister dołączył te zwierzęta do rodzaju Phodopus i po raz pierwszy użył nazwy naukowej Phodopus sungorus.

Równocześnie warto podkreślić, że przez lata ten gatunek bywał mylony z innym przedstawicielem rodzaju Phodopus, mianowicie P. campbelli. Dopiero w XX wieku dzięki badaniom chromosomalnym i genetycznym, rozdzielono te grupy organizmów na dwie odrębne jednostki, choć nazewnictwo w literaturze do tej pory potrafi być mylące. niektórzy autorzy używają nazw „Djungarian hamster” i „Siberian hamster” zamiennie i dla P. sungorus, i dla P. campbelli.

Taksonomicznie gatunek zaliczany jest do rodzaju Phodopus in. Cricetiscus w obrębie rodziny Cricetidae (chomikowate). Jest to grupa karłowatych chomików zamieszkujących stepy i półpustynie Azji środkowej, wyróżniająca się specyficznymi adaptacjami do skrajnych warunków klimatycznych między innymi obecnością gęstego futra na podeszwach łap. Polska nazwa chomicznik dżungarski ma na celu zaznaczenie odrębności od rodzaju Cricetus.

Jak wygląda chomik dżungarski – cechy charakterystyczne

Chomika dżungarskiego wyróżnia kilka unikalnych cech morfologicznych. Jego kompaktowa budowa ciała, sezonowa zmiana ubarwienia oraz różnorodność wariantów kolorystycznych sprawiają, że jest jednym z najbardziej rozpoznawalnych chomików. Wbrew powszechnemu mniemaniu te gryzonie wyróżniają się na tle swoich bliskich kuzynów.

Rozmiary i prawidłowa waga chomika dżungarskiego

Dorosły osobnik osiąga długość ciała od 8,9 do 10,2 cm, a jego masa wynosi od 30 do 50 g. Chomik dżungarski jest małym zwierzątkiem, co jest jednym z powodów, dla których jest chętnie wybierany do opieki w domu, ponieważ nie zajmuje dużo miejsca i jest stosunkowo łatwy w utrzymaniu. Jednak wiążą się z tym trudności w kwestii zapewnienia mu odpowiednich warunków środowiskowych i opieki.

Sezonowa zmiana ubarwienia

Jedną z najbardziej fascynujących cech chomika dżungarskiego jest sezonowa zmiana ubarwienia. Latem jego futro przyjmuje naturalny odcień agouti, czyli brązowo-szary z jaśniejszym, białym brzuszkiem. W okresie zimowym, w odpowiedzi na krótkie dni i niższe temperatury, całe futro chomika dżungarskiego przybiera kolor biały. Zmiana kolorystyki wynika z adaptacji do trudnych warunków klimatycznych, w których żyje ten gatunek w naturze. Jest to kamuflaż, jaki ma na celu ukrycie zwierzaka przed wzrokiem drapieżników w śnieżnym krajobrazie.

Kolory hodowlane

Za pomocą selektywnego rozmnażania hodowcy stworzyli liczne warianty kolorystyczne tego gatunku. Chomika dżungarskiego da się znaleźć w kolorach: białym, szarym, biało-czarnym oraz biało-szarym. Te odmiany są popularne wśród miłośników gryzoni, chociaż najbardziej charakterystycznym wciąż pozostaje naturalny agouti.

Termoregulacja i futro

Cechą rozpoznawczą chomicznika dżungarskiego jest również gęste futro, które stanowi ważny element jego przystosowań do zimnych klimatów. Zapewnia mu ono ochronę przed ekstremalnymi wahaniami temperatury, jakie czasem występują w jego naturalnym habitacie. W praktyce może przetrwać w regionach, gdzie zimą rejestruje się –20°C, a jednocześnie tolerować upały przekraczające 30°C. Oprócz termoizolacji futerko gryzonia pełni także rolę ochrony przed drobnymi skaleczeniami i zadrapaniami, które powstają podczas kopania tuneli.

Zachowanie i tryb życia

Chomiki dżungarskie są zwierzętami aktywnymi głównie w nocy i ściśle funkcjonują wg rytmu okołodobowego. Dla ich organizmu najlepszy jest fotoperiod (stosunek dnia do długości nocy w ciągu doby) w stosunku 12:12. Choć na pierwszy rzut oka może wydawać się spokojnym i niepozornym zwierzęciem, to jego tryb życia jest pełen zaskakujących cech.

Aktywność nocna

Szczyt aktywności chomiczników przypada na godziny wieczorne i nocne. Jest to konsekwencja tego, że polujące na nie drapieżniki są aktywne za dnia. Z tego powodu gryzonie wykonują większość czynności po zmroku. Sen zajmuje im ok. 12-14 godzin na dobę.

Torpor – adaptacja do trudnych warunków

U chomika dżungarskiego zamiast snu zimowego obserwuje się zdolność do przechodzenia w stan torporu, czyli obniżenia temperatury ciała oraz metabolizmu w odpowiedzi na niekorzystne warunki (1). To zjawisko występuje głównie w okresie zimowym, kiedy dni są krótkie i trudniej jest zdobyć pożywienie. Torpor pozwala chomiczkowi oszczędzać energię, zmniejszając aktywność organizmu, co umożliwia przetrwanie w trudnych okolicznościach. Warto jednak zaznaczyć, że w domu ten stan występuje rzadziej, bo w warunkach domowych zwierzątka mają zapewnioną dietę i stabilną temperaturę otoczenia. 

Budowa gniazd

W naturze chomik dżungarski wykazuje instynkt budowania gniazd, które pełnią funkcję ochronną i stanowią schronienie przed drapieżnikami. Tworzy je z materiałów dostępnych w otoczeniu, takich jak trawa, liście czy drobne gałązki. W warunkach domowych należy zapewnić mu odpowiednie warunki na przykład poprzez dostarczenie surowców do budowy gniazda, takiego jak wióry czy papierowe ręczniki.

Interakcje społeczne

Choć chomicznika uznaje się za samotnika, w naturalnych warunkach wykazuje tendencję do życia w niewielkich grupach rodzinnych. U chomika dżungarskiego zarówno samiec, jak i samica biorą aktywny udział w opiece nad młodymi, co jest rzadkością wśród chomików. W hodowli natomiast, jeśli mają zapewnioną odpowiednią przestrzeń, niektóre osobniki mogą w umiarkowanym stopniu tolerować obecność innych zwierząt.

Ile lat żyje chomik dżungarski w niewoli i na wolności?

Chomicznik dżungarski ma stosunkowo krótką długość życia – w niewoli żyje zazwyczaj od 1,5 do 2 lat, choć w niektórych przypadkach będzie to dłuższy okres. Na wolności wynosi od 1 do 1,5 roku, ponieważ samodzielne zdobywanie pożywienia wiąże się z większym zapotrzebowaniem energetycznym przy jednoczesnym wystawieniu na atak drapieżników.

Czynniki wpływające na długość życia 

Na ogół gryzonie żyją dłużej w hodowli. Tam otrzymują zdrową dietę, bogatą w składniki odżywcze oraz optymalne warunki środowiskowe, w tym odpowiednią temperaturę (około 20–24°C), wilgotność i przestronność klatki. Te czynniki razem z odpowiednią opieką weterynaryjną i unikaniem niepotrzebnego stresu pozytywnie wpływają na jakość życia i jego długość.

Rekord długowieczności

Najdłużej żyjący chomik dżungarski dożył niewiele ponad 4 lata. Ten wynik jest efektem genów, odporności na choroby i właściwej opieki nad zwierzęciem. Jednak do rzadkości należy już przekroczenie 3,5 roku (42 miesiące).

Czego potrzebuje chomik dżungarski w domu?

Zapewnienie odpowiednich warunków życia to priorytetowa kwestia w opiece nad chomikiem dżungarskim. Jest niewielki, ale wciąż ma specyficzne potrzeby dotyczące przestrzeni, temperatury oraz wyposażenia klatki, które muszą zostać spełnione, aby zapewnić mu komfort i zdrowie. Wyprawka dla chomika dżungarskiego ma uwzględniać codzienne funkcjonowanie zwierzaczka i opcjonalne akcesoria.

Wymiary klatki

Chomik dżungarski do swobodnego poruszania się i wyrażania naturalnych zachowań potrzebuje przestronnej klatki. Żeby mógł biegać, kopać i budować gniazdo optymalna wielkość klatki powinna mieć wymiary co najmniej 80x40 cm w przypadku jednego osobnika, ale im większa przestrzeń, tym lepiej.

Podłoże i ściółka

To, jakie podłoże dla chomika dżungarskiego zostanie wybrane, ma wpływ na jego dobrostan. Zaleca się stosowanie wiórów drewnianych lub papierowej ściółki, które są naturalne i pochłaniają wilgoć. Warto unikać trocin sosnowych czy cedrowych, bo w nich mogą znajdować się szkodliwe dla gryzoni oleje eteryczne. Ściółka powinna być dość głęboka, aby dało się w niej drążyć tunele.

Temperatura i wilgotność

Chomik dżungarski preferuje przebywanie w temperaturze ok. 20–24°C. Zbyt wysoka lub zbyt niska może negatywnie wpłynąć na jego zdrowie, dlatego należy unikać ustawiania klatki w miejscu mocno nasłonecznionym lub obok drzwi, gdzie dochodzi do przeciągów. Warto zadbać o wilgotność powietrza – najlepiej utrzymywać ją na poziomie 40–60%, aby uniknąć problemów z oddychaniem lub skórą.

Wyposażenie klatki 

Klatki dla chomika dżungarskiego powinny być wyposażone w kilka podstawowych elementów:

• Kołowrotek – chociaż chomiki są stworzeniami nocnymi, to potrzebują wytężonej aktywności fizycznej, a kołowrotek pozwala im rozładować energię.
• Kryjówki – chomik ceni sobie prywatność i bezpieczeństwo, dlatego warto zapewnić mu miejsce do ukrycia się, np. domek lub rurę.
• Zabawki i akcesoria dla gryzoni – mogą to być np. drewniane gryzaki do ścierania zębów, bo te rosną całe życie i trzeba je od czasu do czasu skracać.

Co może jeść chomik dżungarski?

Ten niewielki chomik jest wszystkożercą, którego dieta powinna być odpowiednio zbilansowana, by zapewnić mu zdrowie i długowieczność. W naturze żywi się głównie nasionami, suchą roślinnością, ziołami, owadami i drobnymi elementami detrytusu, jednak w warunkach domowych należy dostarczać mu pełnowartościową dietę do pokrycia wszystkich potrzeb energetycznych i odżywczych.

Podstawowe składniki diety 

W hodowli chomiczki powinny dostawać specjalistyczne mieszanki pokarmowe przeznaczone dla gryzoni, które zawierają odpowiednią ilość nasion i ziół. Chomiki lubią świerszcze, jakie są dla nich źródłem białka. Oprócz tego warto wprowadzić karmy ze świeżymi warzywami i owocami, ale należy je podawać z umiarem, aby nie spowodować problemów z układem pokarmowym. Kontrolowanie tego, co jedzą małe i duże chomiki dżungarskie jest ważne, bo mają one tendencję do gromadzenia zapasów. Z tego powodu warto zadbać, aby ich dieta nie składała się z wysokotłuszczowych składników. Muszą mieć też stały dostęp do świeżej wody.

Co dokładnie je chomik dżungarski? 

Żeby chomik dżungarski był zdrowy, karmienie powinno uwzględniać następujące składniki:

• wysokiej jakości mieszanki nasion,
• świeże warzywa (np. marchew, brokuły, sałata, ogórek),
• owoce (jabłka lub gruszki w ograniczonej ilości),
• zioła i suszone rośliny (np. melisa, mięta),
• białko zwierzęce (sporadycznie małe kawałki gotowanego jajka lub owady).

Opiekunowie mogą też nakarmić swoje gryzonie kolbami, czyli przysmakami z wieloma składnikami wspomagającymi układ trawienny i jednocześnie wykorzystywanymi do ścierania zębów.

Produkty, których należy unikać 

W diecie chomika dżungarskiego nie powinny znaleźć się:

• Słodycze i produkty zawierające cukry, takie jak ciastka, czekolada,
• Ostre przyprawy (np. cebula, czosnek),
• Tłuste produkty (np. tłuste orzechy, nasiona słonecznika w dużych ilościach),
• Ziemniaki i pomidory – mogą powodować problemy trawienne.

Tabela żywieniowa chomika dżungarskiego 

Rozród

Te małe zwierzątka osiągają dojrzałość płciową już w 6–8 tygodniu życia, co oznacza, że ich opiekunowie powinni być świadomi wieku swoich zwierząt i zapewnić im odpowiednią przestrzeń, aby uniknąć niechcianych ciąż. Okres rui wśród osobników tego gatunku występuje przez cały rok z nieznacznym wzrostem w okresie od kwietnia do października. Podczas niego samce wykazują agresywne zachowania. Samica może zajść w ciążę jeszcze tego samego dnia, kiedy doszło do porodu.

Ciąża i liczba młodych 

Ciąża u chomika dżungarskiego trwa 18–21 dni i jest to jedna z najkrótszych wśród gryzoni. Po tym czasie samica rodzi zwykle od 4 do 8 młodych, choć w niektórych przypadkach rejestrowano, że ilość młodych sięgała 13.

Opieka nad młodymi 

Samce aktywnie uczestniczą w opiece nad młodymi, co nie jest powszechne wśród gryzoni. Ojcowie wspierają samicę w trosce o potomstwo, dbając o bezpieczeństwo gniazda. Jest to jeden z elementów wyróżniających ten gatunek wśród innych chomików. Sytuacja się odwraca, gdy samiec nie jest tolerowany przez samicę w warunkach domowych – dochodzi wtedy do agresji między zwierzątkami.

Odchowanie młodych 

Młode chomiki dżungarskie są początkowo bezbronne i wymagają opieki matki. W pierwszych dniach życia spędzają czas w gnieździe, pod opieką samicy, która karmi je mlekiem. W miarę jak rosną, zaczynają samodzielnie jeść stały pokarm, co zazwyczaj ma miejsce około 7–10 dnia życia. Samica odsadza młode w wieku 3–4 tygodni, kiedy stają się wystarczająco samodzielne, by opuścić gniazdo. Do tego etapu dożywa ok. 76% chomiczków z miotu.

Choroby chomika dżungarskiego i profilaktyka

Jeśli nie są przestrzegane zasady higieny lub gdy nie są zapewnione odpowiednie warunki, gryzonie z większym prawdopodobieństwem zapadną na choroby. Starsze osobniki, tak jak inne gatunki, mogą częściej chorować na nowotwory na skutek mutacji zachodzących przy podziale komórek. Podamy przydatne informacje, aby zapewnić swojemu zwierzaczkowi długie i zdrowe życie.

Najczęściej diagnozowane choroby:

1. Choroby oczu

Problemy zdrowotne często dotyczą narządu wzroku, które mogą obejmować infekcje spojówek, zapalenie rogówki czy rany na gałkach ocznych. Objawy to nadmierna wydzielina, zaczerwienienie, łzawienie oraz nadmierne mruganie. Choroby oczu u chomika dżungarskiego są powodowane niewłaściwymi warunkami życia (np. zbyt dużą wilgotnością w klatce) lub infekcjami bakteryjnymi. W takim przypadku konieczna jest konsultacja z weterynarzem, który przepisze odpowiednie leczenie, takie jak krople antybakteryjne.

2. Choroba mokrego ogona

Jest to jedna z poważniejszych dolegliwości, z jaką zmagają się chomiki zwłaszcza w młodym wieku. Objawia się ona obecnością wilgoci w okolicach ogona, a także biegunką, osłabieniem i apatią. Zwykle wynika ze stresu lub nieodpowiednich warunków higienicznych w klatce. W przypadku wystąpienia takich objawów natychmiastowa interwencja weterynaryjna jest konieczna, ponieważ choroba ta może prowadzić do szybkiej śmierci zwierzęcia, jeśli nie zostanie odpowiednio leczona.

3. Problemy ze skórą i futrem

Chomik dżungarski może także cierpieć na schorzenia skórne, takie jak grzybica lub pasożyty skórne w rodzaju pcheł i wszy. Objawiają się plamami na skórze, swędzeniem, wypadającym futrem lub stanem zapalnym.

4. Problemy z układem pokarmowym

Zatrucia pokarmowe i problemy z trawieniem są również częstym problemem zdrowotnym u chomików dżungarskich. Niewłaściwa dieta, zbyt duża ilość tłuszczu w pokarmie lub podawanie nieodpowiednich dla gryzoni produktów mogą prowadzić do biegunki, wzdęć i utraty apetytu.

Profilaktyka zdrowotna 

W trosce o zdrowie zwierzaczka trzeba mieć na uwadze kilka kwestii. Żadna z nich nie powinna być dużym obciążeniem dla opiekuna, a ich wykonanie pomoże w zapobieganiu różnym chorobom.

1. Higiena klatki

Regularne czyszczenie klatki to podstawa profilaktyki zdrowotnej. Chomik dżungarski potrzebuje czystego i sucha miejsca do życia, dlatego należy regularnie wymieniać ściółkę, usuwać resztki jedzenia i dbać o czystość poidełka oraz misek. Dbanie o higienę produktami pielęgnacyjnymi dla gryzoni pomaga zapobiegać chorobom zakaźnym oraz problemom skórnym.

2. Odpowiednia dieta

Dieta chomika dżungarskiego powinna być dobrze zbilansowana i dostosowana do jego potrzeb. Ważne jest, by unikać podawania pokarmów tłustych i bogatych w cukry, ponieważ mogą one prowadzić do otyłości i problemów trawiennych. Warto wprowadzać do diety świeże warzywa i owoce, ale z umiarem, by nie obciążyć układu pokarmowego.

3. Regularne kontrole weterynaryjne

Choć ten zwierzak nie wymaga częstych wizyt u weterynarza, warto przeprowadzać regularne kontrole zdrowia. Tylko w ten sposób da się wcześnie zauważyć i zdiagnozować poważne choroby chomika dżungarskiego.

4. Unikanie stresu

Stres jest jednym z głównych czynników prowadzących do osłabienia układu odpornościowego gryzonia. Aby go obniżyć, warto mu zapewnić otoczenie spokojne, wolne od hałasów i gwałtownych zmian w środowisku. Mały chomiczek preferuje ciszę i spokój, czemu nie służy nadmierne zainteresowanie z zewnątrz.

Chomik dżungarski – cena zakupu

W Polsce chomika dżungarskiego da się kupić za cenę w przedziale od 10 do 30 zł. Warto jednak pamiętać, że koszt może wzrosnąć, jeśli gryzoń będzie mieć rzadkie umaszczenie. Za osobnika z hodowli, sprzedawca najprawdopodobniej wyznaczy jeszcze większe kwoty.

Zakup w sklepie zoologicznym a u hodowcy 

Decyzja o tym, czy wziąć chomika ze sklepu, czy od hodowcy, zależy od preferencji i doświadczenia opiekuna. Sklepy zoologiczne są dobrym miejscem do zakupu gryzonia, jednak te zwierzęta mogą pochodzić z masowej hodowli, gdzie warunki życia nie zawsze są optymalne.

Z kolei zakup chomika dżungarskiego ze sprawdzonej hodowli może zagwarantować zdrowe i dobrze zadbane zwierzę. Hodowcy często oferują pełną dokumentację zdrowotną oraz informacje na temat pochodzenia zwierzęcia. Jest zauważalna różnica między tym, ile kosztuje chomik dżungarski w sklepie zoologicznym, a u hodowcy ze względu na jakość opieki nad zwierzakiem. Profesjonaliści na ogół są transparentni i podają do wiadomości wszystkie potrzebne szczegóły.

Zamieszkujący stepy Mongolii, Syberii i Chin chomik dżungarski jest uroczym zwierzęciem o łagodnym usposobieniu, który doskonale przystosował się do życia w trudnych warunkach klimatycznych. Opieka nad nim wymaga zapewnienia odpowiednich warunków, zbilansowanej diety oraz regularnej higieny, by zapewnić mu zdrowie i radość z życia. Chociaż dożywają do 2 lat, to odpowiednia dieta, przestrzeń do aktywności oraz unikanie stresu mogą znacznie wydłużyć ten okres. Zakup chomicznika dżungarskiego wiąże się z odpowiedzialnością i kilkoma obowiązkami, jakie mają na celu zapewnić mu dobrostan.

Ciekawostki

 

 

---

Źródła:

1. V. Diedrich, E. Haugg, J. Van Hee, A. Herwig, Role of glucose in daily torpor of djungarian hamsters (phodopus sungorus): challenge of continuous in vivo blood glucose measurements. American Journal of Physiology-Regulatory, Integrative and Comparative Physiology, 325(4) 2023, s. 360.