Border collie – opis rasy, umaszczenia i usposobienie

W grupie ras pasterskich niewiele czworonogów osiągnęło tak wyrazistą pozycję jak border collie – pies o znakomitej sprawności, złożonym temperamencie i imponującej historii sięgającej pogranicza angielsko-szkockiego. Współczesne osobniki, ukształtowane przez stulecia selekcji użytkowej, łączą w sobie nieprzeciętną bystrość, wytrzymałość oraz specyficzny etos pracy, który odróżnia je od większości innych ras psów. Wzorzec zachowania i morfologii, utrwalany zarówno przez tradycyjnych hodowców, jak i International Sheep Dog Society, tworzy sylwetkę zwierzęcia o zadziwiającej harmonii ruchu, wysokiej reaktywności oraz charakterystycznym instynkcie zaganiającym.

W dzisiejszym wpisie omówimy wszystkie kwestie na temat rasy border collie: ich wielkość, odmiany, umaszczenie, charakter, żywienie i nie tylko. Wyjaśnimy również, jak dbać o te wspaniałe psy i dla kogo będą najlepszym wyborem. Zapraszamy!

Najważniejsze informacje o psie rasy border Collie

Skąd pochodzi border collie? Historia rasy i jej ewolucja

Na początku warto zadać sobie pytanie: skąd pochodzi border collie? Okazuje się, że początki rasy są ściśle związane z rozległym obszarem Border Country, czyli strefą pogranicza Anglii i Szkocji, gdzie rozwijało się pasterstwo wymagające psów o wyjątkowej sprawności. Właśnie tam kształtowano working sheepdog – przodka współczesnych border collie – selekcjonowanego nie pod kątem wyglądu, lecz niezawodnej pracy ze stadem (1). Na ukształtowanie się wzorca wpłynęły zarówno masywne psy sprowadzone na Wyspy przez Rzymian, jak i szybsze, zwinne czworonogi przybyłe wraz z Wikingami. Krzyżowanie linii o odmiennych predyspozycjach doprowadziło do powstania psa o znakomitej koordynacji, umiejętności błyskawicznej oceny sytuacji oraz specyficznym, intensywnym wzroku pasterskim.

Za symbolicznego protoplastę rasy uchodzi Old Hemp (ur. 1893), pies wyróżniający się spokojnym stylem pracy i niezwykłą skutecznością w zaganianiu owiec. Jego potomstwo ustaliło cechy, które później stały się znakiem rozpoznawczym dzisiejszych border collie. W 1906 roku działalność rozpoczęło International Sheep Dog Society, prowadzące księgi psów pracujących i podtrzymujące nacisk na użytkowość. Nazwa rasy weszła do użytku w 1915 roku, a międzynarodowe uznanie w kynologii wystawowej nastąpiło dopiero wiele dekad później.

Dzisiejsze osobniki, mimo globalnej popularyzacji rasy, wciąż noszą w sobie dziedzictwo dawnych psów pogranicza: szybkość, refleks, odporność i niegasnącą gotowość do współpracy ze stadem oraz człowiekiem.

Jak wygląda border collie? Waga, wzrost i umaszczenie

Border collie to średniej wielkości pies pasterski o zwartej, sprężystej budowie, ukształtowanej z myślą o długotrwałym ruchu i dobrej zwrotności. Dorosły samiec osiąga zwykle 48–56 cm wzrostu w kłębie, a samica 46–53 cm. Waga mieści się przeciętnie w przedziale 13–24 kg (2); osobniki użytkowe zachowują smuklejszą linię, a ich mięśnie wykazują wyraźną elastyczność typową dla psa zdolnego zaganiać stado na nierównym terenie.

Sierść psa border collie występuje w odmianie krótkowłosej oraz długowłosej, przy czym obie tworzy podwójna struktura: włos okrywowy odporny na niesprzyjające warunki i gęsty podszerstek zapewniający izolację. Występuje w dwóch podstawowych typach sierści: gładkiej (smooth) i szorstkiej (rough), przy czym pomiędzy nimi spotyka się pełne spektrum form przejściowych. Umaszczenie border collie pozostaje niezwykle zróżnicowane – od klasycznego czarno-białego po odmiany tricolor, chocolate, sable, red, lilac czy barwy marmurkowe, w tym blue merle.

Jak wygląda border collie? Głowa ma proporcje sprzyjające pracy i koncentracji: długi pysk, szeroko rozstawione oczy o przenikliwym spojrzeniu oraz uszy ustawione wysoko, stojące lub półzłamane. Sylwetka opada nieznacznie ku zadowi, co nadaje psu dynamiczny profil, a ogon niesiony nisko podkreśla zdolność do płynnego, przyziemnego ruchu. Tak ukształtowany pies border collie może wykonywać zadania wymagające precyzyjnego tempa, koordynacji i ciągłej czujności.

Border collie – odmiany rasy

Współczesne populacje border collie dzielą się na dwie odmiany, tj. główne nurty hodowlane, które znacząco różnią się zarówno wyglądem zewnętrznym, jak i zachowaniem. Linie pracujące, wywodzące się wprost z tradycji owczarskiej, charakteryzują się użytkowością, szybkością reakcji oraz wysoką gotowością do wykonywania zadań. Osobniki tego typu są zwykle lżejsze, bardziej zwarte i częściej krótkowłose, a ich motywacja do pracy utrzymuje się na niezwykle intensywnym poziomie. W efekcie wymagają stabilnego planu aktywności, aby uniknąć nadmiernego pobudzenia.

Linie wystawowe border collie (show) rozwijane są natomiast w kierunku harmonijnej sylwetki i atrakcyjnej szaty. Psy z tej grupy bywają cięższe, o bardziej długowłosym typie okrywy, z wyraźniejszą grzywą i piórami. Choć nadal dysponują dużą sprawnością, ich zapał do pracy bywa łagodniejszy, co czyni je nieco łatwiejszymi w codziennym prowadzeniu.

Różnica między liniami border collie nie sprowadza się jedynie do wyglądu – wpływa również na temperament, tempo pobudliwości, potrzeby ruchowe i sposób nauki. Linie pracujące reagują na bodźce szybciej, wykazują wyższy poziom koncentracji i dobrze adaptują się do sportów takich jak agility czy obedience. Odmiany wystawowe są nieco bardziej zrównoważone emocjonalnie, co w niektórych domach sprzyja stabilniejszemu współistnieniu. Wybór odpowiedniej linii powinien wynikać z poziomu aktywności przyszłego opiekuna oraz oczekiwań wobec psa.

Border collie – charakter i usposobienie

Charakter border collie wynika z wielowiekowej selekcji na psa pasterskiego zdolnego kontrolować stado bez użycia siły. Inteligencja tej rasy, często porównywana do poziomu czteroletniego dziecka, sprawia, że osobniki potrafią błyskawicznie przyswajać sekwencje poleceń, rozpoznawać przedmioty oraz odczytywać subtelne sygnały otoczenia. Tak wysoka sprawność poznawcza łączy się z intensywną potrzebą działania – border collie potrzebuje nie tylko ruchu, lecz także zadań angażujących umysłowy wysiłek. Właśnie brak podobnych bodźców prowadzi do zachowań kompulsyjnych, nadmiernej wokalizacji, pogoni czy prób przejmowania kontroli nad innymi zwierzętami.

Usposobienie rasy border collie charakteryzuje lojalność, czujność i głębokie przywiązanie do domowej grupy. Pies tej rasy reaguje szybko, wykazuje dużą wrażliwość na zmianę energii w otoczeniu i wymaga konsekwentnego, spokojnego prowadzenia. Relacje z dziećmi bywają przyjazne i opiekuńcze, choć u niektórych osobników instynkt zaganiający może powodować próby korygowania ruchów najmłodszych członków rodziny. Znaczący wpływ na zachowanie mają zarówno linia hodowlana, jak i socjalizacja: typ pracujący zwykle wykazuje większy „drive” i potrzebę współpracy, natomiast linie wystawowe bywają bardziej stonowane.

Charakter border collie obejmuje złożony układ cech, który doskonale sprawdza się w zadaniach wymagających skupienia, precyzji i błyskawicznej reakcji, lecz jednocześnie stawia wysokie wymagania pod względem codziennej organizacji życia zwierzęcia.

Border collie – szkolenie i wychowanie

Wychowanie border collie wymaga precyzyjnego balansowania między konsekwencją a łagodnym prowadzeniem, ponieważ rasa łączy wysoką wrażliwość z ponadprzeciętną sprawnością poznawczą. Te psy reagują na subtelne sygnały otoczenia, szybko uczą się zarówno pożądanych zachowań, jak i nawyków przypadkowych, dlatego istotne pozostaje spójne postępowanie opiekuna od pierwszych tygodni życia zwierzęcia. Border collie wykazuje skłonność do przejmowania inicjatywy, a w sytuacji braku jasnych reguł zaczyna samodzielnie budować schematy, co prowadzi do nadmiernej kontroli otoczenia lub zachowań kompulsyjnych.

Jak wychować border collie? Skuteczne szkolenie opiera się na pozytywnym wzmocnieniu, krótkich, rytmicznych sesjach oraz zróżnicowanych zadaniach, które zapobiegają znudzeniu. Rasa słynie z umiejętności rozpoznawania przedmiotów i zapamiętywania nazw, co można wykorzystać do tworzenia sekwencji poleceń oraz bardziej złożonych łańcuchów czynności. Niezwykle istotna jest nauka odpoczynku – border collie, pozbawiony jasnego sygnału wyciszenia, potrafi długo utrzymywać stan wysokiego pobudzenia, co z czasem wpływa na jego zachowanie i układ nerwowy.

Socjalizacja od szczeniaka obejmuje stopniowe wprowadzanie nowych bodźców, miejsc, dźwięków oraz kontaktów z innymi psami i ludźmi. Zaniedbanie tego etapu może skutkować nadmierną czujnością lub próbami przejmowania kontroli nad sytuacją. Wśród błędów najczęściej popełnianych przez początkujących właścicieli znajdują się przetrenowanie, brak struktury dnia oraz nieświadome wzmacnianie zachowań niepożądanych. Border collie rozwija pełen potencjał dopiero w środowisku, które dostarcza mu klarownych zasad i regularnych ćwiczeń dostosowanych do jego pasterskiego temperamentu.

Ile ruchu potrzebuje border collie?

W przypadku border collie zapotrzebowanie na aktywność wykracza poza standard ras pasterskich. Dorosły osobnik wymaga nie tylko długich spacerów, lecz przede wszystkim zajęć łączących wysiłek fizyczny ze stymulacją poznawczą. Ile ruchu potrzebuje border collie? Okazuje się, że jest to około dwóch godzin intensywniejszej aktywności dziennie, uzupełnianej zadaniami angażującymi uwagę, takimi jak praca węchowa, elementy posłuszeństwa czy sekwencje problemowe. Zwykły spacer po okolicy nie wystarcza – pies pasterski tego typu czuje wówczas niedosyt, co sprzyja zachowaniom nadpobudliwym.

Rasa osiąga znaczną prędkość podczas biegu: notuje się osobniki przekraczające 30–40 km/h, co ułatwia im precyzyjne przemieszczanie się przy zaganianiu stada. Taka dynamika wskazuje, że border collie potrzebuje warunków umożliwiających rozładowanie energii w sposób uporządkowany. Wśród aktywności, które sprzyjają utrzymaniu równowagi, znajdują się: frisbee, agility, zabawy aportowe, zadania w stylu zaganiających ćwiczeń, nosework oraz praca nad sekwencjami ruchu. Wśród akcesoriów, które ułatwiają codzienną rutynę, znajdują się szelki np. typu guard oraz zabawki dla psa, takie jak długie sznurki i linki treningowe, szarpaki oraz mata węchowa.

Regularność i różnorodność są dla tej rasy niezbędne. Przeciążenie monotonnymi aktywnościami lub ich niedobór zaburza funkcjonowanie psa. Border collie pozostaje pełnowartościowym partnerem dopiero wtedy, gdy otrzymuje odpowiednią dawkę ruchu i bodźców umysłowych wpisanych w jego pasterskie dziedzictwo.

Border collie szczeniaki – rozwój, dorastanie i pierwsze etapy wychowania

Mały border collie rozwija się szybko, lecz jego potrzeby behawioralne i ruchowe zmieniają się z miesiąca na miesiąc. Jak długo rośnie border collie? Wczesny etap życia obejmuje intensywny wzrost fizyczny, który zwykle trwa do około 12–15 miesięcy, natomiast dojrzałość psychiczna pojawia się znacznie później – wiele osobników stabilizuje zachowanie dopiero w okolicach drugiego lub trzeciego roku życia. Ten rozdział pomiędzy dojrzewaniem ciała a dojrzewaniem umysłu ma ogromne znaczenie dla planowania aktywności oraz obciążenia stawów młodego psa.

Nie każdy wie, jak wymagający jest piesek rasy border collie. Szczeniak wymaga stopniowej, uważnej socjalizacji. Wprowadzanie nowych bodźców, krótkie interakcje z innymi psami, oswojenie z hałasami i różnorodnym otoczeniem zapobiegają późniejszej nadwrażliwości. Jednocześnie młode osobniki potrzebują struktury dnia opartej na sekwencji: spacer – zabawa – odpoczynek. Border collie, jeśli nie zostanie nauczony wyciszania, przejawia trudność w regulowaniu poziomu pobudzenia, co później utrwala się jako zachowanie dorosłego psa.

Wczesny trening obejmuje podstawowe komendy i ćwiczenia angażujące uwagę, jednak ich intensywność musi być dostosowana do etapu wzrostu. Młody pies rośnie, a jego układ kostno-stawowy jest podatny na przeciążenia, dlatego dynamiczne aktywności – takie jak skoki czy szybkie zmiany kierunku – wprowadza się dopiero po zakończeniu głównego etapu dorastania.

Przed zakupem psa należy zwrócić uwagę na hodowlę, dokumentację zdrowotną rodziców, wyniki badań oraz linię hodowlaną (pracująca czy wystawowa). Border collie szczeniaki z odpowiednio prowadzonych miotów prezentują stabilniejszy temperament i lepiej rokują pod względem zdrowotnym. Ten etap rozwoju stanowi fundament przyszłego dorosłego psa tej rasy.

Dieta i żywienie Border Collie

Żywienie border collie wymaga precyzyjnego dopasowania proporcji składników odżywczych do poziomu aktywności, wieku oraz ogólnej kondycji organizmu. Jako pies pasterski o wysokiej dynamice ruchu potrzebuje karmy bogatej w białko – zwykle 24–30% suchej masy – oraz umiarkowanej ilości tłuszczu na poziomie około 12–18% (3). Taki profil odżywczy wspiera regenerację mięśni, stabilność układu nerwowego oraz długotrwałą wytrzymałość wysiłkową.

W diecie dorosłego psa szczególnie ważne są dodatki wspierające stawy: glukozamina, chondroityna i kwasy omega-3 (EPA/DHA). Psy tej rasy, intensywnie eksploatowane ruchowo, czerpią realne korzyści z pokarmów uzupełnionych o te związki. Równocześnie mają zwiększone zapotrzebowanie na energię, dlatego wybór pokarmu o dobrej strawności zapobiega przeciążeniu układu trawiennego.

Jaka karma dla border collie?

Kwestia tego, jaka karma dla border collie będzie najkorzystniejsza, zależy od aktywności i wrażliwości pokarmowej konkretnego osobnika. Wysokiej jakości karmy bezzbożowe, monoproteinowe lub diety mieszane (połączenie karmy suchej i mokrej) pozwalają utrzymać stabilną kondycję. Alternatywnie stosuje się BARF lub posiłki gotowane, pod warunkiem zachowania odpowiedniej suplementacji.

W przypadku młodych osobników pojawia się pytanie: ile powinien jeść szczeniak border collie? Harmonogram karmienia zależy od kaloryczności porcji oraz etapu wzrostu. Właściciele zastanawiający się nad tym, jaka karma dla szczeniaka border collie jest zalecana, powinni zapoznać się z normami żywieniowymi dla ras średniej wielkości o wysokiej aktywności. Zwykle są to formuły bogate w białko i mikroelementy wspierające rozwój kośćca.

A ile powinien jeść border collie w dorosłym życiu? Częstotliwość karmienia wynika z intensywności pracy, masy ciała i metabolizmu. Zazwyczaj stosuje się dwa posiłki dziennie, przy czym rasie nie pozostawia się stałego dostępu do pokarmu. Stałe porcjowanie pozwala kontrolować sylwetkę i uniknąć nadwagi. Żywienie border collie stanowi zatem istotny komponent utrzymania sprawności psa tej rasy – zarówno pod względem zdrowotnym, jak i behawioralnym.

Zdrowie i długość życia border collie

Średnia długość życia tej rasy wynosi zazwyczaj 12–15 lat, choć notuje się osobniki żyjące dłużej, nawet powyżej 16–17 lat. Ile żyje border collie w praktyce? To zależy od wielu czynników: obciążenia genetycznego, jakości diety, stopnia aktywności oraz regularności opieki weterynaryjnej. Zagadnienie to warto więc rozpatrywać w kontekście zarówno w kontekście predyspozycji zdrowotnych, jak i stylu życia narzuconego psu.

Współczesnych border collie cechuje dobra odporność, lecz rasa jest podatna na określone choroby dziedziczne. Najczęściej odnotowuje się schorzenia okulistyczne, takie jak anomalia oczu collie (CEA), postępujący zanik siatkówki (PRA) oraz katarakta (4). U części osobników rozwijają się dystrofie rogówki lub wady prowadzące do zaburzeń widzenia o różnym stopniu nasilenia. Stała kontrola okulistyczna pozostaje więc podstawową procedurą profilaktyczną.

W obrębie układu ruchu obserwuje się dysplazję stawów biodrowych i łokciowych, które mogą ujawniać się już u młodych psów. Z tego względu intensywny trening z młodymi osobnikami należy ograniczać i dopasować do stopnia ich rozwoju. Rasa wykazuje również skłonności neurologiczne – epilepsja pozostaje jednym z częstszych zaburzeń o podłożu genetycznym. Innym charakterystycznym schorzeniem jest Border Collie Collapse (BCC), objawiający się nagłym osłabieniem po dużym wysiłku.

Defekty immunologiczne także należą do repertuaru chorób rasy; Trapped Neutrophil Syndrome (TNS) powoduje głębokie zaburzenia odporności, dlatego psy z tym obciążeniem nie mogą być rozmnażane. Niektóre linie wykazują również wrażliwość na leki wynikającą z mutacji MDR1, co wymaga starannego doboru preparatów farmakologicznych.

Utrzymanie stabilnego stanu zdrowia border collie wymaga więc cyklicznych badań, kontroli wagi oraz czujności w zakresie pierwszych sygnałów bólowych lub neurologicznych. Pies ten wynosi swoje możliwości fizyczne na wysoki poziom tylko wtedy, gdy otrzymuje wsparcie żywieniowe, ruchowe i medyczne adekwatne do predyspozycji rasy.

Pielęgnacja border collie

Pielęgnacja tej rasy opiera się na regularnym usuwaniu martwego włosa oraz utrzymywaniu podszerstka w stanie umożliwiającym sprawną termoregulację. Dwuwarstwowa sierść psa border collie wymaga czesania od jednego do trzech razy w tygodniu, w okresie linienia nawet częściej. Zwierzęta te mogą mieć włos okrywowy o zróżnicowanej długości — u border collie długowłosego pojawiają się charakterystyczne grzywy, pióra i portki, podczas gdy krótkowłosy wymaga nieco mniej zabiegów. Sierść psa zachowuje odporność na warunki atmosferyczne, dlatego kąpiele wykonuje się wyłącznie w sytuacjach uzasadnionych, takich jak intensywne zabrudzenie czy zalecenia dermatologiczne. Stosuje się łagodne preparaty, które nie zaburzają naturalnej ochrony skóry. W pielęgnacji przydatne są szczotki z gęstymi drutami, filcaki oraz grzebienie o obrotowych zębach.

Oprócz pracy nad okrywą włosową szczególnej uwagi wymagają zęby, pazury oraz uszy. Regularne skracanie pazurów zapobiega przeciążeniom, natomiast higiena jamy ustnej ogranicza odkładanie się kamienia nazębnego. Kontrola uszu zmniejsza ryzyko stanów zapalnych, zwłaszcza u psów spędzających dużo czasu na treningach w terenie.

Border collie – dla kogo będzie odpowiedni?

Border collie to rasa o specyficznym profilu zachowań i wymogów, dlatego nie będzie nadawał się dla każdego. To pies zaprojektowany przez wieki do pracy w ruchu, reagowania na najmniejszy sygnał oraz zarządzania stadem, co pozostaje wyraźnie widoczne również u współczesnych osobników. Rasa border collie najlepiej funkcjonuje u opiekunów prowadzących aktywny tryb życia, zdolnych do zapewnienia pupilowi regularnych treningów, zajęć angażujących umysł i długich, wymagających wyjść w terenie. W takich warunkach psy sprawdzają się doskonale, prezentując pełnię swoich możliwości.

Choć border collie mogą żyć w mieszkaniu, ich codzienność musi być wypełniona zadaniami, które zastępują pasienie stada. W przeciwnym razie pojawia się frustracja i zachowania kompulsywne. Pies rasy border collie nie jest przeznaczony dla osób długo przebywających poza domem ani dla domatorów preferujących statyczny tryb życia. Wykazuje silną potrzebę bliskości, a długotrwała izolacja prowadzi do problemów behawioralnych.

Czy border collie jest dobry dla dzieci?

Relacje z najmłodszymi domownikami mogą układać się harmonijnie, jednak opiekun powinien kontrolować interakcje – instynkt sprawia, że border collie może zaganiać biegające dzieci. Odpowiednia socjalizacja oraz nadzór zapobiegają takim schematom zachowań. Rasa odnajduje się natomiast w domach, gdzie aktywność fizyczna jest stałym elementem dnia: wśród osób uprawiających bieganie, kolarstwo, trekking, agility czy inne dyscypliny kynologiczne.

Zakup border collie wymaga więc rozważenia własnych możliwości czasowych i organizacyjnych. Psa tej rasy docenią zwłaszcza ci, którzy potrafią połączyć intensywny ruch z konsekwentnym prowadzeniem i odpowiednim wsparciem emocjonalnym. Tylko w takich warunkach osiąga on stabilność i pełną użyteczność jako wymagający, lecz niezwykle oddany członek rodziny.

Cena border collie i koszty utrzymania

Cena border collie w hodowlach zrzeszonych w FCI/ZKwP waha się zazwyczaj w przedziale 3000-5000 zł, choć osobniki z linii sportowych lub o rzadkim umaszczeniu — na przykład border collie blue merle — mogą kosztować znacznie więcej.

W praktyce to, ile kosztuje border collie, zależy od kilku komponentów: jakości linii hodowlanej, wyników badań genetycznych rodziców, renomy hodowcy, osiągnięć wystawowych lub sportowych oraz zgodności szczenięcia z życzeniami nabywcy (odmiana sierści, temperament, predyspozycje użytkowe). Psy przeznaczone do sportu lub pracy mają często inną charakterystykę niż osobniki wystawowe, co również wpływa na wycenę.

Miesięczny koszt utrzymania psa tej rasy obejmuje żywienie, profilaktykę zdrowotną oraz akcesoria treningowe. Typowe wydatki mieszczą się zwykle w zakresie 250–350 zł, przy czym psy intensywnie trenujące generują wyższe zapotrzebowanie kaloryczne i suplementacyjne. Warto także uwzględnić koszty okresowych badań okulistycznych i ortopedycznych, które w przypadku rasy narażonej na określone schorzenia stanowią element odpowiedzialnej opieki.

Zakup border collie nie ogranicza się więc do jednorazowej opłaty – nabywca inwestuje w psa o wysokich wymaganiach ruchowych i poznawczych, co przekłada się na długofalowe koszty związane z utrzymaniem właściwej kondycji i zdrowia. Prawidłowo prowadzony pies odwdzięcza się jednak wyjątkową sprawnością i gotowością do współpracy, które wyróżniają go na tle pozostałych ras psów.

Border collie – pies pasterski o niezwykłym potencjale

Border collie to pies o wyjątkowej sprawności poznawczej, silnym instynkcie współpracy i elastyczności, która pozwala mu funkcjonować zarówno w psich sportach, jak i w życiu domowym. Choć wymaga starannego prowadzenia, odpowiedniej dawki bodźców i regularnego ruchu, przy właściwych warunkach border collie sprawdzają się doskonale jako towarzysze rodzin, również tych z dziećmi, pod warunkiem że ich potrzeby zostaną w pełni uwzględnione. To rasa, która łączy pasterską precyzję z intensywną więzią społeczną, tworząc niepowtarzalny model psa pracującego i domowego jednocześnie.

Źródła:

• (1) Border Collie Club of New South Wales, Origin of the Breed, https://www.bccnsw.com/orgin-of-the-breed.asp?utm_source=chatgpt.com, dostęp 19.11.2025 r.
• (2) EzyDog, Border Collie Dog Breed: Temperament, Care, Training and Gear Guide, https://ezydog.co.nz/blogs/news/border-collie, dostęp 19.11.2025 r.
• (3) Bazoef, Feeding Guide for the Border Collie (2025), https://bazoefpetfood.com/en/blogs/guides-complets-races-de-chiens/border-collie-feeding-guide, dostęp 19.11.2025 r.
• (4) G. Suriyaphol, Genes Associated with Genetic Diseases in Collies, Shetland Sheepdogs and Border Collies, “The Thai Journal of Veterinary Medicine”, 41(2) 2011, s. 135-142.